Jakie badania okulistyczne pomagają wykryć choroby oczu i wady wzroku

Najważniejsze badania okulistyczne to: ocena ostrości wzroku, badanie refrakcji, oftalmoskopia (badanie dna oka), tonometria (pomiar ciśnienia), perymetria (pole widzenia), OCT i Angio OCT, USG oka, topografia i pachymetria rogówki oraz testy widzenia barw. Dzięki nim można wykryć wady wzroku (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm, prezbiopię) oraz choroby oczu, m.in. jaskrę, zaćmę, zwyrodnienie plamki, odwarstwienie siatkówki, retinopatię cukrzycową czy choroby rogówki. Regularność badań sprzyja wczesnemu rozpoznaniu zmian, co ogranicza ryzyko powikłań.

Przeczytaj również: Bezglutenowe odchudzanie

Badania podstawowe: szybka ocena widzenia i wstępny przesiew

Ocena ostrości wzroku (tablice z literami lub symbolami) określa, jak drobne szczegóły rozpoznaje oko przy różnych odległościach. Wynik (np. 1,0; 0,6) wskazuje, czy potrzebna jest korekcja. To pierwszy krok do wykrycia krótkowzroczności, nadwzroczności, astygmatyzmu i oceny jakości widzenia obuocznego.

Przeczytaj również: Odchudzająca moc grejpfruta

Badanie refrakcji (autorefraktometria oraz subiektywna próba w okularach próbnych) określa moc szkieł potrzebnych do ostrego widzenia. Pozwala precyzyjnie zdiagnozować wady wzroku i dobrać metodę korekcji: okulary, soczewki kontaktowe lub rozważyć zabiegi korekcyjne, jeśli są medycznie uzasadnione.

Przeczytaj również: Hydroterapia w praktyce

Testy percepcji barw (np. tablice Ishihary) wykrywają zaburzenia rozpoznawania kolorów. Nieprawidłowości mogą wynikać z wrodzonych deficytów lub towarzyszyć chorobom siatkówki i nerwu wzrokowego.

Ocena przedniego odcinka oka: rogówka, tęczówka, soczewka

Badanie w lampie szczelinowej umożliwia obejrzenie powiek, spojówek, rogówki, komory przedniej, tęczówki i soczewki. Umożliwia zauważenie cech zapalenia, blizn, zmian rogówkowych, a także cech zaćmy. To badanie jest bezbolesne i często łączone z pomiarem ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Topografia rogówki przedstawia mapę krzywizny rogówki. Wykrywa nieregularności (np. stożek rogówki), ocenia astygmatyzm i pomaga w dopasowaniu soczewek kontaktowych oraz planowaniu procedur refrakcyjnych.

Pachymetria mierzy grubość rogówki. Informacja jest ważna przy interpretacji ciśnienia w oku (cieńsza rogówka może zaniżać odczyt) oraz w diagnostyce stożka rogówki i kwalifikacji do wybranych procedur.

Badania w kierunku jaskry: ciśnienie, pole widzenia, tarcza nerwu

Tonometria mierzy ciśnienie wewnątrzgałkowe. Podwyższony wynik to czynnik ryzyka jaskry, ale o rozpoznaniu decyduje zestaw badań: obraz tarczy nerwu wzrokowego, pole widzenia i grubość włókien nerwowych.

Perymetria (badanie pola widzenia) wykrywa ubytki, często niewidoczne dla pacjenta na początku choroby. Charakterystyczne wzorce ubytków wspierają rozpoznanie jaskry oraz monitorowanie progresji.

OCT warstw siatkówki i tarczy nerwu wzrokowego pokazuje przekroje o mikrometrowej rozdzielczości. Pozwala mierzyć grubość włókien nerwowych (RNFL) i kompleks komórek zwojowych. Zmniejszające się wartości sugerują uszkodzenie jaskrowe.

Siatkówka i plamka: technologie obrazowania przy chorobach naczyń i AMD

Oftalmoskopia (badanie dna oka) umożliwia ocenę siatkówki, plamki, naczyń i nerwu wzrokowego. U osób z cukrzycą pomaga wykryć retinopatię cukrzycową, u nadciśnieniowców – zmiany naczyniowe, a w przypadku nagłych objawów – odwarstwienie siatkówki lub krwotoki.

OCT (optyczna tomografia koherentna) obrazuje przekroje plamki, co pozwala rozpoznać obrzęk, błony nasiatkówkowe, otwory w plamce i monitorować zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD). Badanie jest nieinwazyjne i szybkie.

Angio OCT bez podania kontrastu wizualizuje mikrokrążenie siatkówki i naczyniówki. Pomaga wykryć nieprawidłowe naczynia, niedokrwienie i mikrotętniaki, co ma znaczenie w cukrzycy, zakrzepach żylnych siatkówki i w postaciach neowaskularnych AMD.

Kiedy USG oka wnosi najwięcej informacji

USG oka (B-scan) używa ultradźwięków do oceny struktur wewnątrzgałkowych, gdy wgląd optyczny jest ograniczony, np. przy gęstej zaćmie, krwotoku do ciała szklistego czy zmętnieniach rogówki. Pozwala uwidocznić odwarstwienie siatkówki, ciała obce, guzy wewnątrzgałkowe oraz ocenić ciało szkliste.

Wady wzroku: jak badania wskazują właściwą korekcję

W krótkowzroczności obraz powstaje przed siatkówką – potwierdza to autorefraktometria i testy z soczewkami rozpraszającymi. W nadwzroczności ognisko układa się za siatkówką – korygują to soczewki skupiające. Astygmatyzm wiąże się z nierówną krzywizną rogówki lub soczewki; jego kierunek i siłę precyzyjnie określa topografia rogówki oraz pomiar cylindra w refrakcji. Prezbiopia (starczowzroczność) ujawnia się po 40. roku życia i wymaga dodatku do bliży w badaniu subiektywnym.

W praktyce specjalista porównuje wyniki: ostrość w dal i bliży, refrakcję obiektywną i subiektywną, testy widzenia obuocznego oraz pomiary rogówki. Dzięki temu dobiera rozwiązanie optyczne adekwatne do potrzeb wzrokowych pacjenta.

Jak często kontrolować wzrok i kiedy zgłosić się pilnie

Osoby bez dolegliwości zwykle poddają się badaniu profilaktycznemu co 1–2 lata. Częstszych kontroli wymagają dzieci, osoby z cukrzycą, nadciśnieniem, wysoką krótkowzrocznością, historią jaskry w rodzinie oraz po 40. roku życia. Nagłe pogorszenie widzenia, błyski, „zasłona” w polu widzenia, ból oka lub podwójne widzenie są wskazaniem do pilnej konsultacji.

Przykładowa ścieżka diagnostyczna podczas wizyty

• Wywiad: objawy, choroby ogólne, leki, urazy, obciążenia rodzinne.
• Ostrość wzroku w dal i bliży, badanie refrakcji (auto + subiektywne).
• Badanie w lampie szczelinowej, ocena przedniego odcinka.
• Tonometria i pachymetria (interpretacja ciśnienia a grubość rogówki).
• Oftalmoskopia lub OCT/Angio OCT siatkówki w zależności od wskazań.
• Perymetria przy podejrzeniu jaskry lub objawach neurologicznych.
• USG oka, gdy dno oka jest niewidoczne lub podejrzewa się zmiany w ciele szklistym.

Na co zwrócić uwagę przed badaniami i jak się przygotować

Na wizytę warto zabrać dotychczasowe okulary, listę leków i wyniki badań ogólnych (np. glikemia, ciśnienie tętnicze). Rozszerzenie źrenic kroplami może czasowo pogorszyć ostrość, więc po badaniu nie należy prowadzić pojazdów przez kilka godzin. Soczewki kontaktowe najlepiej zdjąć wcześniej zgodnie z zaleceniem specjalisty, by nie zafałszować pomiarów rogówki i łez.

W razie potrzeby termin można ustalić lokalnie – przykładowo hasło Okulista w Bytomiu pomaga znaleźć placówkę i godziny przyjęć w danym mieście. Informacje mają charakter organizacyjny i nie stanowią zachęty do skorzystania z usług medycznych.

Najczęstsze pytania pacjentów: krótkie odpowiedzi

• Czy badanie OCT zastępuje dno oka? Nie – uzupełnia je, pokazując przekroje warstw. Oba badania dają pełniejszy obraz.
• Czy wysokie ciśnienie w oku oznacza jaskrę? To jeden z czynników ryzyka; rozpoznanie wymaga też oceny nerwu i pola widzenia.
• Czy do badania refrakcji zawsze trzeba krople? Nie zawsze. Cykloplegia bywa potrzebna u dzieci i przy niestabilnych wynikach.
• Kiedy wykonać perymetrię? Przy podejrzeniu jaskry, objawach neurologicznych lub zgłaszanych ubytkach/podwójnym widzeniu.

Kluczowe wnioski dla pacjenta

Różne badania okulistyczne uzupełniają się: testy przesiewowe wykrywają wady i nieprawidłowości, a obrazowanie (OCT, Angio OCT, USG) pozwala precyzyjnie ocenić struktury oka. Regularne kontrole wspierają wczesne wykrywanie chorób, zwłaszcza jaskry i retinopatii cukrzycowej, a także dobór właściwej korekcji wzroku. W razie nowych objawów nie należy zwlekać z oceną specjalistyczną.